Aral Balkan

Aanmoediging van individuele onafhankelijkheid en een gezond algemeen goed

18 februari 2017 Nederlandse vertaling door Helma de Boer. In Mark Zuckerberg’s manifest geeft Mark zijn visie over het creëren van een gecentraliseerde wereldwijde kolonie, geregeerd door de oligarchen van Silicon Valley. Ik zeg dat we precies het tegenovergestelde moeten doen en een wereld moeten creëren met individuele soevereiniteit en een gezond algemeen goed (healthy commons1); een maatschappij waarin de omgeving die iedereen toebehoort ook daadwerkelijk publiek is en wordt gedeeld door en met iedereen.

English | Nederlands | Français | Catalan | | Español | Deutsch

Mark Zuckerberg heeft een manifest uitgebracht met de titel Building Global Community (het bouwen van een wereldwijde gemeenschap) waarin hij in detail beschrijft hoe hij – een van de top acht miljardairs in de wereld – én zijn byzantijns-Amerikaanse, multinationale bedrijf Facebook Inc., alle wereldproblemen gaan oplossen.

In zijn grote visie voor de menselijkheid komt Mark steeds terug op hoe Facebook ons fundamenteel “dichter bij elkaar brengt” door “vrienden en familie met elkaar in contact te brengen”. Wat Mark vergeet te vertellen is dat Facebook geen mensen verbindt, maar dat Facebook mensen aan Facebook Inc. verbindt.

Het businessmodel van Facebook is te fungeren als de man in het midden, om zo alles te volgen wat jij, je familie en je vrienden doen, om alle informatie voor altijd en eeuwig op te slaan en die informatie continu te analyseren om jou en je gedrag beter te begrijpen zodat je gemanipuleerd en uitgebuit kunt worden, puur voor financiële en politieke doeleinden.

Facebook is geen sociaal netwerk, het is een scanner die mensen digitaliseert. Het is de camera die jouw innerlijk vastlegt, om te gebruiken voor alle denkbare intenties en doeleinden. Facebooks business is jou te simuleren, die simulatie in eigendom te hebben en deze te sturen, er de baas over te zijn en daardoor jou te bezitten en te sturen.

Waar Mark je vraagt het te vertrouwen als een zachtaardige koning, zeg ik: laten we een wereld bouwen zonder koningen.

De businessmodellen van Facebook, Google en de lange rij, door risicokapitaal gefinancierde, Silicon Valley-startups noem ik: “mensenteelt”. Facebook is een boerderijfabriek voor mensen. En Marks manifest is niets meer dan een paniekerige miljardair die in een hernieuwde poging zijn stuitende businessmodel wil verbloemen. Een model dat is gebaseerd op het misbruiken van mensenrechten met het misplaatste morele doel regels te omzeilen en onbevreesd zijn koloniale wens recht te praten: om een wereldwijd feodaal goed te creëren dat ons allemaal aan Facebook Inc. verbindt.

Het vermijden van een wereldwijde kolonie

Mark’s manifest gaat niet over het bouwen van een wereldwijde gemeenschap. Het gaat over het bouwen van een wereldwijde kolonie – met Mark zelf als koning en met zijn corporatie en de oligarchie ‘Silicon Valley’ als het het hof.

Facebook wil dat wij denken dat de infrastructuur een park is, terwijl het in werkelijkheid een winkelcentrum is.

Het is niet de taak van een groot bedrijf om “een sociale infrastructuur voor de gemeenschap te ontwikkelen”, zoals Mark dat voor ogen staat. Sociale infrastructuren behoren tot het algemeen goed en niet horen niet in eigendom te zijn van gigantische monopolistische bedrijven als Facebook. De reden waarom we tegenwoordig in de rotzooi zitten van de ongebreidelde surveillance, filterbubbels en nepnieuws (propaganda), is juist te danken aan de deze enorme en totale vernietiging van de openbare leefomgeving door een oligopolie die zijn eigen infrastructuur zich laat voordoen als publieke ruimte.

Facebook wil dat wij denken dat de infrastructuur een park is, terwijl het in werkelijkheid een winkelcentrum is. En het laatste wat we nodig hebben is meer gecentraliseerde digitale infrastructuur in privébezit, om de problemen op te lossen door een ongeëvenaarde concentratie van macht, rijkdom en controle in een paar handen. We hadden allang moeten beginnen met het financieren en bouwen van de digitale equivalenten van parken in het digitale tijdperk in plaats van steeds groter wordende winkelcentra te bouwen.

Anderen hebben al gedetailleerde kritieken geschreven over Marks manifest. Ik ga niet in herhaling vallen. In plaats daarvan wil ik focussen op hoe we een wereld kunnen bouwen die in sterk contrast staat met die van Marks visie. Een wereld waarin wij – als individuen – onafhankelijk zijn, eigenaar en controle hebben over onszelf in plaats van de grote bedrijven. In andere woorden: waar we individuele soevereiniteit hebben.

Waar Mark je vraagt het te vertrouwen als een zachtaardige koning, zeg ik: laten we een wereld bouwen zonder koningen. Waar Marks visie wortelt in kolonialisme en het voortzetten van gecentraliseerde macht en controle, is de mijne gebaseerd op individuele onafhankelijkheid, soevereniteit en een gezond, gedeeld algemeen goed.

Individuele soevereniteit en je Cyborg-ik

We kunnen het ons niet langer permitteren de aard van het ik in het digitale tijdperk niet te begrijpen en doorzien. Het bestaanshart van onze vrijheid en democratie hangt er vanaf.

We zijn (en waren al een tijdje) cyborgs.

We moeten met grote felheid iedere poging om mensen te reduceren tot eigendom tegengaan.

Daarmee bedoel ik niet een representatie te schetsen van de cyborgs zoals je die in sciencefiction ziet, waar technologie in het menselijk weefsel wordt geïmplanteerd. Ik denk meer aan een algemene definitie waarin de term cyborg van toepassing is op iedere willekeurige uitbreiding van onze geest en biologische zelf waarbij techniek wordt gebruikt. Ook al zijn technologische implantaten haalbaar, mogelijk en te demonstreren: de belangrijkste manier waarmee wij technologie omarmen is niet via implantaten, maar via “explantaten”.

We zijn versplinterde wezens: we zijn de som van alle verschillende aspecten zoals die bestaan binnen ons biologisch kunnen en het totaal van technologieën die we gebruiken om het biologisch kunnen uit te breiden.

Als we ons dit eenmaal realiseren, volgt automatisch de conclusie dat we onze bescherming verder moeten uitbreiden dan onze biologische grenzen. Ook de technologieën waarmee we onze persoon uitbreiden horen daarbij. Hierdoor wordt duidelijk dat iedere poging om te bezitten, controleren en vermarkten van deze technologieën door derden, is een poging om grondrechtelijke elementen van mensen te bezitten, controleren en te verhandelen. Kortweg gezegd: het is een poging om mensen te bezitten, controleren en te vermarkten.

Eigenlijk onnodig te zeggen: we moeten met grote felheid iedere poging om mensen te reduceren tot eigendom tegengaan. Als we dat niet doen, geven we stilzwijgend onze instemming met een nieuwe vorm van slavernij. Een waarin we niet in biologische aspecten van mensen handelen, maar in hun digitale aspecten. Deze twee bestaan niet los van elkaar en zijn daarom niet van elkaar te scheiden aangezien manipulatie van het ene deel automatisch het andere deel beïnvloedt.

De wereld na surveillance-kapitalisme

Als we begrijpen dat onze relatie tot technologie niet die van meester/bediende is, maar van cyborg/orgaan, als we begrijpen dat we onszelf, onze persoonlijke ruimte, uitbreiden met technologie en dat die technologie en data dus binnen de eigen privéruimte liggen, dan moeten we erop staan dat er grondrechtelijke bescherming komt op de cyborg binnen die persoonlijke ruimte als uitbreiding op de bescherming van de persoon zoals dat nu binnen de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is geregeld en is geïmplementeerd in onze alomvattende nationale wetten.

Hieruit volgt namelijk dat iedere poging om de grenzen van de persoonlijke ruimte te betreden, als een aanval op de cyborg zelf kan worden gezien. En het is precies dit misbruik waarin de basis ligt van het gebruikelijke businessmodel van Facebook, Google en andere op Silicon-Valley-geïnspireerde mainstream-technologie van tegenwoordig. In dit model, dat door Shoshana Zuboff wordt betiteld als surveillance-kapitalisme, hebben we onze individuele soevereiniteit verloren. Mensen zijn bezit geworden, weliswaar in digitale en niet in biologische vorm.

Om dit tegen te gaan, moeten we nieuwe infrastructuren bouwen waarmee mensen in staat zijn hun individuele onafhankelijkheid terug te krijgen. Die aspecten van de infrastructuur die de wereld om ons heen aangaan, moeten toebehoren aan het algemene, publieke goed en die delen die individuen aangaan – die de organen van onze cyborg-ik bedenken – moeten bezit zijn van en beheerd worden door die individuen.

Dus bijvoorbeeld slimme stadsarchitectuur hoort bij het algemene goed en data over de wereld om ons heen (“gegevens over rotsen”) behoren tot het algemene goed, terwijl je smart-technologie (je smartphone, smart auto, teddy bear, horloge, etc.) en de data die die technologie verzamelt (persoonlijke gegevens) aan jou als persoon toebehoort.

Een internet van mensen

Stel je eens een wereld voor waarin iedereen zijn eigen plek heeft op het internet, gefinancierd uit publieke gelden. Dit is een privéruimte (een orgaan van de cyborg-ik) waarnaar al onze zogenoemde slimme apparaten (je externe organen) linken.

In plaats van deze ruimte als een persoonlijke cloud te zien, moet je het beschouwen als een speciaal, permanent knooppunt, een node, binnen een gelijkwaardige structuur (peer-to-peer-architectuur, ook wel P2P-architectuur2) waarin al onze verschillende apparaten (organen) met elkaar in verbinding staan. In praktisch opzicht wordt dit permanente knooppunt gebruikt om vindbaarheid te garanderen (in eerste instantie door domeinnamen te gebruiken) en om beschikbaarheid te garanderen (gehost/altijd aan) als we van de bekende client-/server-architectuur van het huidige web naar een P2P-structuur overgaan binnen een next generation internet. Iedereen heeft zijn eigen plek waarin al zijn apparaten met elkaar in verbinding staan.

De infrastructuur die we bouwen, moet zijn gefinancierd uit publieke gelden en moet toebehoren aan het publiek en onderling met elkaar samenwerken. De diensten moeten worden geconstrueerd en gehost door een overvloed aan individuele organisaties – niet overheden of grote bedrijven – die werken met protocollen die met elkaar praten en die erom strijden om de best mogelijke service te leveren aan de mensen die ze bedienen. Binnen een democratie die mij voor ogen staat, is het niet toevallig dat de zeer beperkte kijk op de functie van grote bedrijven het geheel van de rol van de corporatie markeert.

Het enige doel van een bedrijf zou moeten zijn om de competitie aan te gaan met andere organisaties om de beste diensten te leveren aan de mensen die ze bedienen. Dit staat in sterk contrast met de enorme brede mogelijkheden die grote bedrijven tegenwoordig hebben om mensen (die zij “gebruikers” noemen) onder valse voorwaarden (gratis diensten waarin zijzelf het product zijn dat wordt verkocht) aan te trekken, alleen maar om ze verslaafd te maken, ze in de val te lokken en in te kapselen met gepatenteerde technologie, ze als het ware te “telen”, hun gedrag te manipuleren en ze uit te buiten voor financieel en politiek gewin.

In de corporatie-cracy van tegenwoordig, dienen wij – individuen – de bedrijven. In de democratie van morgen bedienen bedrijven ons.

Natuurlijk moeten de serviceproviders vrij zijn om de mogelijkheden van het systeem uit te breiden gedurende de tijd dat ze hun verbeteringen publiek delen (“share-alike”). Dat voorkomt inkapseling. Voor het leveren van diensten die extra zijn en verder gaan dat de basisdiensten die door publieke gelden worden betaald, mogen individuele organisaties prijzen bepalen en berekenen voor die additionele services. Op deze manier kunnen we een gezonde, competitieve economie bouwen in plaats van het systeem van monopolies die we vandaag hebben en die gebouwd is op een ethisch gezien rotte basis. En we kunnen dat doen zonder het hele systeem om te vormen tot een ingewikkelde, moeilijk te doorziene overheidsbureaucratie die experimenten, competitie en een organische gedecentraliseerde evolutie van het systeem dwarsboomt.

Inter-operationaliteit, vrije (als in vrijheid) technologie met ‘share alike’-licenties, een P2P-architectuur (in tegenstelling tot client/server) en een door publieke gelden gefinancierd hart, zijn de fundamentele veiligheidsmaatregelen om te voorkomen dat dit nieuwe systeem vervalt in een nieuwe versie van het monopolistische surveillanceweb dat we vandaag de dag hebben. Ze helpen ons grootschalige economieën te vermijden en doorbreken de cirkel van feedback tussen de accumulerende informatie en rijkdom, die in de kern de aanjager is van surveillance-kapitalisme.

Om helder te zijn: we spreken niet over een systeem dat kan floreren onder de dictatuur van het recente surveillance-kapitalisme. Het is echter een systeem dat kan worden geconstrueerd onder de huidige condities om te werken als een brug van de status quo naar een duurzame, post-kapitalistische wereld.

De wereld bouwen waarin je wilt leven

In een lezing die ik onlangs bij een evenement van de Europese Commissie in Rome gaf, heb ik het publiek verteld dat we “een wereld moeten bouwen waarin we willen leven.” Dat betekent voor mij niet een wereld die in eigendom is van en bepaald wordt door een handjevol oligarchen uit de Silicon Valley. Het is een wereld met een gezond algemeen, publiek goed, waarin we – als een gemeenschap – gezamenlijk die aspecten van ons bestaan bezitten en beheren die aan ons allen toebehoren en waar we – als individuen – persoonlijk de aspecten van ons bestaan die van onszelf zijn, daadwerkelijk bezitten en daar de controle over hebben.

Stel je een wereld voor waarin jij (en degenen van wie je houdt) een democratisch agentschap hebt, waar we allemaal genieten van een bepaalde mate van welvaart, rechten en vrijheden die ook cyborg-waardig zijn. Stel je een duurzame wereld voor, bevrijd van destructieve, kapitalistische kortetermijnhebzucht, waarin we sociopaten niet meer belonen voor steeds meedogenlozer en destructievere manieren waarmee ze hun rijkdom en macht vergaren ten koste van ieder ander. Stel je een wereld voor die zich verwijdert van de vicieuze cirkel van gefabriekte angst en ongebreidelde surveillance die ons steeds verder brengt richting een beweging van fascisme. Stel je een wereld voor waarin we onszelf de zegen van een intellectueel belonend bestaan toestaan, waar we vrij zijn om het potentieel van onze soort te onderzoeken tussen de sterren.

Dat is de wereld waaraan ik wil werken iedere dag dag ik wakker word. Niet uit liefdadigheid, niet omdat ik een filantroop ben. Eerlijk gezegd alleen maar omdat dat de wereld is waarin ik wil leven.

Nederlandse vertaling door Helma de Boer.